Podstawowe informacje
Zastaw jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych i jednym z najpopularniejszych metod zabezpieczenia wierzytelności, również tych przyszłych jak i warunkowych. Najczęściej jest on zabezpieczeniem umów handlowych czy pożyczek oraz kredytów. Jego przedmiotem są rzeczy ruchome oraz prawa zbywalne. Co do zasady wyróżnia się zastaw zwykły oraz rejestrowy. W niniejszym artykule skupimy się na zastawie rejestrowym, a dokładnie na sposobach zaspokojenia z zastawu rejestrowego.
Istota zastawu rejestrowego
Na treść zastawu wpływają dwa decydującego uprawnienia wierzyciela (zastawnik) – możliwość zaspokojenia się z przedmiotu zastawu przez wierzyciela bez względu czyją stał się on własnością oraz pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi aktualnego właściciela rzeczy. Dłużnik (zastawca) zaś będzie ponosił odpowiedzialności z konkretnych objętych nim przedmiotów, niezależnie od jego ewentualnej odpowiedzialności jako dłużnika osobistego podmiotu, na rzecz którego zastaw został ustanowiony.
Zastaw rejestrowy uważany jest za szczególną formę zastawu. Do ustanowienia zastawu konieczne jest zawarcie umowy zastawniczej, która powinna być zawarta w formie pisemne. Ponadto konieczne jest zarejestrowanie zastawu w rejestrze zastawów prowadzonym przez sąd gospodarczy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania zastawcy, które dokonuje zastawca lub wierzyciel przez złożenie wniosku. Co istotne i ważne dla sposobu zaspokojenia się, w przypadku zastawu rejestrowego odmiennie aniżeli przy zastawie zwykłym, nie jest konieczne wydanie przedmiotu zastawu wierzycielowi.
Zaspokojenie się z przedmiotu zastawu na drodze egzekucji sądowej
Wierzytelności zabezpieczone zastawem rejestrowym podlegają zaspokojeniu z przedmiotu zastawu, co do zasady, w drodze postępowania sądowego, a następnie egzekucyjnego. A zatem zastawnik w pierwszej kolejności będzie zmuszony uzyskać tytuł wykonawczy na drodze postępowania sądowego, wytaczając powództwo. Co istotne, jeśli zastawca nie jest dłużnikiem osobistym, to zastawnik nie jest zobowiązany dochodzić należności w pierwszej kolejności od niego. Zastawnik może „od razu” wytoczyć powództwo o zapłatę przeciwko zastawnikowi, niemniej jednak uzyska on tytuł wykonawczy przeciwko niemu z ograniczoną odpowiedzialnością do przedmiotu zastawu.
Po uzyskaniu tytułu wykonawczego zastawnik będzie zmuszony wszcząć postępowania egzekucyjne z przedmiotu zastawu, bądź przystąpić do toczącego się postępowania. Co więcej nawet, jeżeli zastawnik nie dochodził należności na drodze postępowania sądowego lub egzekucyjnego, to w podziale sumy uzyskanej z egzekucji umieszcza się także wierzytelności zabezpieczone zastawem rejestrowym, jeżeli zastawnikowi przysługuje prawo zaspokojenia się z przedmiotu egzekucji oraz jeżeli prawa swe udowodnił dokumentem urzędowym (np. za pomocą odpisu z rejestru zastawów) najpóźniej w dniu złożenia na rachunek depozytowy Ministra Finansów sumy ulegającej podziałowi.
Pozasądowe sposoby zaspokojenia się z przedmiotu zastawu
Ponadto ustawa o zastawie rejestrowym przewiduje wyjątki od zaspokojenia się z przedmiotu zastawu na drodze egzekucji sądowej, a tj.:
- Przez przejęcie przedmiotu zastawu do majątku zastawnika.
- Z ceny sprzedaży przedmiotu zastawu po przeprowadzeniu przetargu publicznego przez notariusza lub komornika.
- Z dochodów przedsiębiorstwa zastawcy.
- Z czynszu dzierżawy przedsiębiorstwa zastawcy.
Co istotne z wyżej wskazanych pozasądowych sposobów zaspokojenia tylko wtedy, gdy uprawnienia te przyznano mu w umowie zastawniczej.
Autorem publikacji jest mecenas Robert Kucharski, który zajmuję się profesjonalną pomocą prawną w tego typu sprawach.