Czym jest potrącenie?

Podstawowe informacje

Potrącenie jest jednym ze sposobów dokonywania wzajemnych rozliczeń. Jest to instytucja przydatna z punktu widzenia obrotu finansowego i prawnego. Skutkiem potrącenia jest bowiem to, że dwie wierzytelności przysługujące wzajemnie dwóm osobom, podlegają umorzeniu do wysokości tej spośród nich, która jest niższa. Niemniej jednak z potrącenia nie można korzystać dowolnie, albowiem muszą zostać spełnione przesłanki szczegółowo wskazane w Kodeksie cywilnego.

Potrącenie ustawowe a potrącenie umowne

W pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę, że Kodeks cywilny reguluje instytucje tzw. potrącenia ustawowego, z którego aby skorzystać, należy spełnić ustawowe przesłanki. Niemniej jednak nie ma przeszkód aby do potrącenia doszło na podstawie umowy zawartej pomiędzy stronami (tzw. potrącenie umowne). W umowie tej strony mogą ustalić inne warunki potrącenia, aniżeli te od których uzależnione jest dokonanie potrącenia ustawowego.

Przesłanki potrącenia ustawowego

Tak jak wskazano powyżej, aby możliwym było skorzystanie z instytucji potrącenia (wyłączając potrącenie umowne) muszą zostać spełnione następujące przesłanki:

1. Wzajemność wierzytelności tzn.. dłużnik jest jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela i odwrotnie.
2. Jednorodzajowość świadczeń. A więc potrąceniu mogą podlegać wierzytelności, których przedmiotem świadczenia są jednocześnie pieniądze albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku i zarazem tej samej jakości, bądź rzeczy oznaczone co do tożsamości, jednak tylko wówczas, gdy są one identyczne z tymi, do których świadczenia zobowiązana jest druga osoba.
3. Wymagalność obu wierzytelności (wierzytelność wymagalna to taka, gdy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia przez dłużnika, np. z uwagi na upływ terminu zapłaty).
4. Zaskarżalność potrącanych wierzytelności. A zatem musi istnieć możliwość dochodzenia wierzytelności przed sądem.

Oświadczenie

Potrącenie jest dokonywane przez złożenie przez jedną ze stron stosownego oświadczenia woli wobec drugiej osoby. A zatem dopóki nie dojdzie do złożenia skutecznego oświadczenia, nie dojdzie do potrącenia.

Przepisy ustawowe nie przewidują szczególnych wymogów formalnych dla oświadczenia o potrąceniu. A zatem może ono zostać złożone również ustnie, a nawet w sposób dorozumiany. W takim przypadku jednak powstaną trudności z udowodnieniem dokonania potrącenia. Z tego względu, z daleko posuniętej ostrożności oświadczenie o potrąceniu powinno zostać dokonane pisemnie.